Barszcz Sosnowskiego - roślina, którą lepiej znać
O barszczu Sosnowskiego zrobiło się ponownie głośno kilka lat temu, choć jest to kłopotliwa w naszym kraju roślina już od dziesięcioleci. Nie jest to bowiem zwykły chwast o jakich piszemy np. w artykule “Walczymy z chwastami na trawniku”. Warto zapoznać się bliżej z jej charakterystyką i ryzykiem, jakie niesie, a każdorazowe podejrzenie napotkania rośliny zgłaszać od odpowiednich służb (najlepiej Urzędu Miasta lub Gminy, Straży Miejskiej lub Gminnej). Warto pamiętać, że roślina ta jest objęta w Polsce zakazem uprawy, rozmnażania, a także sprzedaży.
Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi Manden.) jest rośliną z rodziny selerowatych. Został sklasyfikowany stosunkowo niedawno, bo w roku 1944 przez rosyjskiego naukowca Dmitrija Sosnowskiego (stąd też jego nazwa), a dokładniej opisany w roku 1970 przez botaniczkę Idę Panowną Mandenową.
Pochodzi z rejonów Kaukazu i to stamtąd został przeniesiony na tereny wschodniej i środkowej Europy, w tym i Polski, ponieważ w okresie 1950-1970 popularyzowany był w bloku radzieckim jako wydajna roślina pastewna. Duży plon zielonej masy i kaloryczność wydawały się dobrą formą do kiszonek dla zwierząt. Po czasie okazywało się jednak, że zwierzęta karmione paszą z barszczy kaukaskich dają mleko i mięso o zmienionym, anyżkowatym smaku. Ogromna ilość kwiatów barszczu stanowiła z kolei atrakcyjną propozycję dla pszczelarzy i tak też była propagowana. Jednak ze względu na swoje toksyczne właściwości, które przekładały się na trudności w zbiorach i uprawie, poletka barszczu były często porzucane. W efekcie, niekontrolowany i bardzo inwazyjny barszcz Sosnowskiego zaczął szybko się rozprzestrzeniać, dorabiając się określenia “zemsta Stalina”.
Dlaczego barszcz Sosnowskiego jest groźny?
- przyczynia się do degradacji środowiska naturalnego, jest inwazyjnym gatunkiem zagrażającym rodzimej roślinności;
- jest trudny do zwalczenia - duża liczba nasion jest zdolna do kiełkowania nawet po upływie kilku lat spędzonych w glebie;
- olbrzymia ilość nasion produkowanych przez jedną roślinę może prowadzić do jej ekspansji w całej okolicy;
- roślina nawet po złamaniu pędu kwiatowego potrafi wykształcić gotowe do kiełkowania nasiona;
- rozprzestrzenia się wyjątkowo szybko - nasiona mogą być przenoszone przez wiatr (choć na niewielkie odległości) i wodę;
- może rosnąć praktycznie wszędzie - przy torach kolejowych, w przydrożnych rowach, na pastwiskach, łąkach;
- a przede wszystkim: wywołuje bolesne i trudno gojące się oparzenia na ciele człowieka, złe samopoczucie a nawet groźne reakcje alergiczne.
Jak wygląda barszcz Sosnowskiego? Zdjęcia.
By Krzysztof Ziarnek Kenraiz- Praca własna, GFDL
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11153985
By Krzysztof Ziarnek, Kenraiz - Praca własna, GFDL
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=12001112
By I, Hugo.argCC BY-SA 3.0
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2447377
By Krzysztof Ziarnek, Kenraiz- Praca własna, CC BY-SA 3.0
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=26550866
Barszcz Sosnowskiego - występowanie w Polsce
W latach 60. barszcz Sosnowskiego uprawiany był głównie w państwowych gospodarstwach rolnych i ODR. Jeszcze w latach 90. widywany był głównie na terenach dawnych upraw i w ich bezpośrednich okolicach, jednak od tego czasu alarmuje się o jego gwałtownym rozprzestrzenianiu.
Obecnie na barszcz Sosnowskiego możemy natknąć się punktowo na całym nizinnym terenie kraju, choć szczególnie często widuje się go na rzecznych terenach Podhala.
Barszcz Sosnowskiego - oparzenia i objawy
Olejki eteryczne, znajdujące się we wszystkich częściach barszczu zawierają między innymi furanokumaryny (psolareny), które po kontakcie ze skórą przy obecności światła słonecznego (UV) prowadzą do oparzeń II i III stopnia po kilkunastu minutach do dwóch godzin od kontaktu z rośliną. Z powodu tej opóźnionej reakcji często objawy nie są od razu kojarzone z barszczem Sosnowskiego. Roślina ta jest najbardziej groźna w porze kwitnienia i owocowania. Największe stężenie toksycznego soku znajduje się w kanałach oleistych liści i pędów dlatego należy unikać zrywania jej kwiatów, łamania pędów bez odpowiedniego zabezpieczenia!
Objawy mogą przybierać różne stopnie nasilenia, w zależności od indywidualnych predyspozycji organizmu oraz czynników takich jak wysoka temperatura lub wilgoć w powietrzu (ale też spocone ciało). Dodatkowo w warunkach upalnego i wilgotnego lata furanokumaryny mogą unosić się w powietrzu i osiadać na wilgotnej powierzchni naszego ciała - możliwe jest więc doznanie oparzeń nawet bez fizycznego kontaktu z rośliną!
Do typowych objawów oparzenia barszczem Sosnowskiego należą:
- zaczerwienienie i szczypanie, świąd skóry
- pęcherze wypełnione surowiczym płynem
- stan zapalny trwający ok. 3 dni
- trudniejsze przypadki prowadzą do głębokich, trudno gojących się ran
- ciemnienie podrażnionych miejsc trwające nawet kilka miesięcy
- wrażliwość na promieniowanie UV trwające nawet kilka lat
- blizny w miejscu oparzenia
- nudności, wymiotów,
- bólu i zawrotów głowy,
- podrażnienia dróg oddechowych i oczu,
- zapalenia spojówek.
W wyjątkowych przypadkach możliwy jest także wstrząs anafilaktyczny. Niektóre z furanokumaryn podejrzewane są też przez naukowców o działania rakotwórcze i powodowanie wad płodu.
Na oparzenia barszczem Sosnowskiego narażone mogą być tez wrażliwe partie ciała zwierząt hodowlanych, jak np. wymiona krów. Mniejszą toksyczność wykazują rośliny spożyte przez zwierzęta, choć nadal mogą wywoływać u nich biegunkę, wewnętrzne krwotoki czy stany zapalne układu pokarmowego.
Poparzenie barszczem Sosnowskiego - jak zareagować?
- przemywamy miejsca narażone na kontakt z rośliną dużą ilością wody z mydłem
- przez kolejne 2 dni unikamy światła słonecznego i i promieniowania UV
- zmiany na skórze okładamy chłodnym kompresem, np. z lodem, ale nie dotykamy
- koniecznie udajemy się do lekarza pierwszego kontaktu!
- jeśli jednak obserwujesz problemy z oddychaniem - zadzwoń po pogotowie!
