Uprawa ziół w domu - część II

Zioła w doniczkach, uprawiane na kuchennym parapecie, to źródło witamin i minerałów przez cały rok. To także znakomity sposób na wzbogacenie smaku potraw.

---

Dla większości opisywanych przez nas gatunków ziół zwykłe, tzw. uniwersalne podłoże może być zbyt „ciężkie”. Wolno przesycha, ma dość ścisłą strukturę, więc posiane w nim rośliny mogą wolniej rosnąć, a nawet zagniwać, jeśli je przelejemy. Zioła najlepiej uprawiać w podłożu przepuszczalnym, lekkim, ale żyznym, dlatego warto zaopatrzyć się w takie dedykowane właśnie dla nich, jak np. COMPO Podłoże do siewu, pikowania i ziół lub COMPO Ziemia do ziół BIO, Ziemia do ziół i warzyw Kronen.

Zioła jednoroczne uprawiane w warunkach domowych właściwie nie potrzebują nawożenia – wysiane lub wysadzone do świeżego podłoża mają dostęp do wystarczającej ilości składników pokarmowych, a my zużyjemy je, zanim ten zapas się wyczerpie. Jeśli jednak chcemy uprawiać zioła wieloletnie, warto zaopatrzyć się w dobrej jakości ekologiczny nawóz, np. COMPO Nawóz do ziół BIO. Taka odżywka nie tylko jest bezpieczna dla nas (pamiętajmy, ze będziemy korzystać z ziół bardzo często, a nawozy mineralne wymagają odczekania między nawożeniem a zbiorem), ale i dla roślin, bo nie niosą za sobą ryzyka przenawożenia.

Zioła można również uprawiać na podłożu z włókna kokosowego, które zapewnia siewkom i roślinom dorosłym świetne warunki powietrzno-wodne. Takie podłoże jest też wolne od patogenów i ma stałe, obojętne pH. Przy tego rodzaju uprawie trzeba jednak zasilać zioła regularnie odżywką od momentu wysiewu, bo włókno kokosowe pozbawione jest składników mineralnych.

Alternatywą jest wysiew na krążkach torfowych, łączących w sobie zalety włókna kokosowego (porowata struktura, zapewniająca idealne warunki do rozwoju systemu korzeniowego) z zaletami tradycyjnego podłoża, bo zawierają wystarczającą dawkę składników pokarmowych. Dodatkowo łatwo jest wyhodować na krążkach pojedyncze rośliny – unikamy w ten sposób pikowania czy zbyt małej rozstawy roślin. Tworzenie kompozycji z ziół w doniczkach czy korytkach także jest łatwiejsze (sadzi się je razem z krążkami, bez ryzyka uszkodzenia bryły korzeniowej).

W pierwszej części naszego poradnika Jak uprawiać zioła w domu? pisaliśmy o uprawie rzeżuchy, bazylii, melisy, mięty pieprzowej, rozmarynu lekarskiego. Teraz skupimy się na innych ziołach, których według nas nie może zabraknąć na kuchennym parapecie.

Uprawa ziół w domu - zioła jednoroczne

---

• Pietruszka

Uprawa: Pietruszka jest rośliną dwuletnią, ale uprawia się ja w naszym kraju, zarówno w gruncie, jak i w pojemnikach w warunkach domowych, jako roślinę jednoroczną. Najprostszym sposobem na wyhodowanie aromatycznych listków na kuchennym parapecie jest posadzenie w doniczce korzenia pietruszki lub jego końca (ok. 2–3 cm ucięte poniżej miejsca, z którego wyrasta nać). Uwaga! Do takiej uprawy nie nadaje się pietruszka kupiona w supermarkecie – jej korzenie są dokładnie oczyszczone, a końce, z których wyrastają listki, zazwyczaj obcięte. Trzeba poszukać w warzywniaku, na straganie, lokalnym ryneczku pietruszki z całym korzeniem, z którego wyrastają zielone zawiązki natki. Taki korzeń lub końcówkę wsadzamy do doniczki wypełnionej żyznym podłożem, z warstwą drenażu na dnie. Korzeń powinien nieco wystawać ponad warstwę ziemi. Po posadzeniu należy pietruszkę dobrze podlać. Pierwszymi listkami z własnej uprawy można się cieszyć już po około 2 tygodniach.

Odmiana naciowa tej rośliny z rodziny selerowatych nie wytwarza tak dużego korzenia spichrzowego, jak pietruszka zwyczajna, jej liście mają jednak podobne właściwości. Uprawa w warunkach domowych jest jednak trudniejsza – do doniczki o średnicy 6–8 cm należy wsypać warstwę drenażu, następnie podłoże (np. substrat torfowy) i wysiać około 30 nasion. Nasiona kiełkują w temp. 20°C, należy je więc po wysiewie trzymać w ciepłym miejscu, najlepiej w mini szklarni lub pod folią, żeby zachować wysoką wilgotność powietrza (85–90%). Pietruszka potrzebuje dobrze nasłonecznionego miejsca, regularnego podlewania (umiarkowanego), najlepiej rośnie na balkonie czy zewnętrznym parapecie.

Wykorzystanie: Świeże listki z łodyżkami, listki suszone.

Zastosowanie: Natka pietruszki to przyprawa uniwersalna – dodaje się ją do zup, ziemniaków, farszów, jajek, sosów, jest również składnikiem koktajli, np. warzywnych. Znakomicie sprawdza się także jako jadalna dekoracja potraw i talerzy.

Zalety: Nać pietruszki zawiera spore ilości wit. C, olejek eteryczny (apiol, mirystycyna i limonen), flawonoidy, wapń, fosfor, żelazo, magnez, potas, wit. z grupy B.

Apteczka: W ziołolecznictwie wykorzystuje się korzeń, nasiona i nać pietruszki, która zalecana jest na poprawę trawienia, wzmocnienie odporności, w schorzeniach nerek, obrzękach. Żucie natki odświeża oddech, dlatego poleca się ją np. palaczom.

Uprawa ziół w domu - rośliny wieloletnie

---

• Tymianek

Uprawa: Tą pochodzącą z basenu Morza Śródziemnego roślinę o intensywnym, korzennym zapachu można uprawiać w doniczkach, ale najlepiej na tarasie, balkonie czy parapecie zewnętrznym. Nasiona (po kilka sztuk) wysiewamy do doniczki na przełomie marca i kwietnia. Po wykiełkowaniu rośliny przerywamy, zostawiając w pojemniku po 3 sztuki. Na początku maja roślinę hartujemy (wystawiając na zewnątrz na coraz dłuższy czas), a następnie wystawiamy na stałe. Tymianek nie jest rośliną mrozoodporną, dlatego późną jesienią (w listopadzie) trzeba go przenieść do pomieszczenia i pozostawić na zimę w temperaturze ok. 10, maksymalnie 15 stopni Celsjusza, ograniczając podlewanie.

Żeby tymianek ładnie się rozkrzewił, należy go regularnie uszczykiwać, można go też przycinać. Do suszenia wykorzystuje się całe gałązki, ścięte ok. 7–10 cm nad podłożem, najlepiej na początku kwitnienia rośliny (jest wtedy najbardziej aromatyczny). Podłoże do uprawy powinno być lekkie, przepuszczalne, próchnicze. To zioło wymagaja stanowiska dobrze nasłonecznionego – w naturze rośnie na wapiennych zboczach Hiszpanii, w południowej Francji, Grecji, we Włoszech i w Afryce Północnej.

Wykorzystanie: Świeże, suszone lub zamrożone ziele.

Zastosowanie: Jako roślina przyprawowa, ze względu na intensywny aromat i gorzkawy, lekko pikantny smak powinien być używany z umiarem. Stosuje się go do zup (m.in. do fasolowej czy grochowej), sosów, potraw z mielonego mięsa, pasztetów, doprawiania potraw z dziczyzny, wołowiny, cielęciny, królika, kaczki itp., do sałatek i ryb morskich, aromatyzowania oliwy.

Zalety: Swoje właściwości tymianek zawdzięcza olejkowi eterycznemu (tymol, karwakol, β-Pinen, p-Cymen), zawiera również garbniki, saponiny trójterpenowe, flawonoidy, składniki mineralne, takie jak żelazo, selen, wapń, magnez, mangan, potas.

Apteczka: Tymianek ceniony jest za swoje właściwości antybakteryjne, antygrzybiczne i przeciwpasożytnicze, wykrztuśne, rozkurczowe, poprawiające trawienie. Stosuje się go do płukania gardła i jamy ustnej przy stanach zapalnych, ale też zewnętrznie – w formie kąpieli, przemywań, kompresów lub okładów w niektórych chorobach skóry (np. łojotokowym zapaleniu skóry).

• Oregano

Uprawa: Gatunek ten znany jest również pod nazwą lebiodki pospolitej, uprawia się go na skalę przemysłową głównie we Francji, Hiszpanii, we Włoszech, w Grecji i w Meksyku. Wymaga podłoża przepuszczalnego i słonecznego stanowiska. Nasiona najlepiej wysiać do doniczki najwcześniej w marcu (najpóźniej w czerwcu), co zapewni im dostateczną ilość światła słonecznego do prawidłowego wzrostu. Nasionka tej rośliny należą do tych najdrobniejszych, dlatego po wysianiu (do skrzynki czy doniczki) należy siewki przepikować. Głębokość siewu nie powinna być większa niż 0,5 cm. Oregano szybko kiełkuje i rośnie postawione na parapecie od strony południowej, na początku (ze względu na wielkość nasion, które łatwo się wypłukują) powinno się regularnie zwilżać podłoże spryskiwaczem. Pierwsze listki można zbierać już dwa miesiące po wysiewie nasion, a pierwsze gałązki ścinać już miesiąc później.

Wykorzystanie: Ziele świeże, suszone, mrożone (np. w kostkach lodu, w mieszance z tymiankiem, itp.), kwiaty (roślina zakwita pierwszy raz w drugim roku po wysiewie).

Zastosowanie: Oregano świetnie sprawdza się jako przyprawa do zup, serów, zapiekanek, potraw mięsnych (szczególnie pieczeni), ryb, pomidorów, sałatek, dań z kuchni włoskiej, takich jak pizza czy makarony.

Zalety: Olejek eteryczny (m.in. karwakrol i tymol), garbniki, flawonoidy, fitosterole, związki żywicowe, gorycze, wit. C, A, E, K i z grupy B, wapń, żelazo, fosfor, potas, cynk, sód.

Apteczka: Ma właściwości antybakteryjne, przeciwzapalne, rozkurczowe, żółciopędne, wiatropędne, moczopędne, przeciwbiegunkowe, odtruwające, wykrztuśne. Wspomagająco stosuje się je przy problemach trawiennych, infekcjach górnych dróg oddechowych, niedoczynności wątroby, do płukania jamy ustnej i gardła, do inhalacji.

• Majeranek

Uprawa: W warunkach domowych majeranek – zioło o korzennym smaku i aromacie, pochodzące z basenu Morza Śródziemnego – jest rośliną wieloletnią. Najlepiej wysiać go do doniczek w kwietniu, na głębokość 0,5 cm i postawić na słonecznym, ciepłym parapecie. Zbiór listków można rozpocząć już w czerwcu. Gatunek ten potrzebuje przepuszczalnego, żyznego, próchniczego podłoża. Dorasta do ok. 30 cm, ma od dołu drewniejącą łodygę, silnie się rozkrzewiającą.

Wykorzystanie: Świeże i suszone liście i ziele, które również można mrozić.

Zastosowanie: Wykorzystywany do zup (m.in. żurku, barszczu), tłustych mięs (baranina, wieprzowina), flaków, wędlin, potraw z grochu czy fasoli, do smalcu, pieczonej gęsi, wątróbek drobiowych, aromatyzowania oliwy.

Zalety: Olejek eteryczny (terpinen, terpinenol, terpineol i borneol), garbniki, flawonoidy, fitosterole, kwasy trójterpenowe, wit. A, C, rutyna i wit. z grupy B, wapń, potas, cynk, fosfor, magnez.

Apteczka: Działanie antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwzapalne, uspokajające, rozkurczowe, wiatro- i żółciopędne, napotne. Poprawia trawienie, działa przeciwzapalnie i moczopędnie. Stosowany w postaci naparu w problemach trawiennych, zewnętrznie do przemywania trudno gojących się ran i owrzodzeń, wyprysków, w bólach reumatycznych, do inhalacji.



zdjęcia: pixabay.com