Nawozy sztuczne - składniki i ich znaczenie
Nawozy sztuczne, choć ich nazwa nie kojarzy się zbyt przyjemnie, to po prostu popularne nawozy mineralne, stosowane powszechnie w ogrodnictwie i rolnictwie. Ze względu na ich różnorodność, związaną głównie z obecnością i proporcjami składników pokarmowych, nawozy dedykuje się do uprawy konkretnych grup roślin i ich gatunków, a nawet do fazy wzrostu, w jakiej się znajdują. Dzięki temu możliwe jest precyzyjne zasilenie naszych upraw, w najlepszym dla nich momencie. Minimalizuje to ryzyko nadmiernego dostarczenia składników mineralnych, czyli przenawożenia, które może mieć równie drastyczne skutki, co całkowity brak wzmocnienia rośliny i skutkować np. zasoleniem gleby. Nadwyżka jednego minerału przyczynia się bowiem często do zahamowania prawidłowego pobierania innego. Podstawową zasadą jest więc dawkowanie nawozu zawsze zgodnie z etykietą producenta.
Zacznijmy jednak od podstaw, czyli od wiedzy na temat podstawowych składników nawozów mineralnych, jakie możemy kupić w sklepach ogrodniczych. Umiejętność rozpoznawania objawów niedoboru poszczególnych składników mineralnych pomoże nam w dobraniu odpowiedniego nawozu, jego dawki i ustrzeże przed uszkodzeniem roślin.
Najważniejsze składniki nawozów i objawy ich niedoboru
Azot (N) - to najbardziej podstawowy składnik pokarmowy potrzebny roślinom do bujnego przyrostu zielonej masy. Odpowiada za prawidłową syntezę chlorofilu i białek, a więc odżywianie i wybarwianie się roślin. Braki azotu objawiają się więc poprzez żółknięcie zielonych części roślin i ogólny brak przyrostu. Nie znajdziemy go jedynie w nawozach jesiennych, np. Fructus Jesienny Trawnik, ponieważ rośliny powinny się wówczas skupić na wzmocnieniu korzeni, które pozwolą im bezpiecznie przezimować, niż na rozwoju części nadziemnych.
Fosfor (P) - wzmacnia wykształcanie się i rozwój tzn. części generatywnych roślin, do których należą m.in. nasiona i owoce. Odpowiada także za jędrność komórek roślin oraz otwieranie i zamykanie aparatów szparkowych. Jego braki objawiają się czerwono-brązowym, nawet fioletowym zabarwianiem się liści, słabym kwitnieniem i nikłym zawiązywaniem owoców.
Potas (K) - odpowiada za dobre przezimowanie naszych roślin, ich odporność na mrozy, susze i choroby grzybowe, a także dłuższe przechowywanie zebranych owoców. Odpowiednia zawartość potasu w roślinie wzmacnia tkanki, przepływ wody i tworzenie się nowych korzeni, a jego brak zdradza brązowienie liści na brzegach i ich opadanie oraz wiotkie łodygi.
Wapń (Ca) - działkowiczom kojarzy się głównie z odkwaszaniem gleby i słusznie, wapń bowiem wpływa na pH gleby i jej fizykochemiczne właściwości. Poprawia także przyswajalność innych składników mineralnych przez rośliny, wzmacniając tworzenie się i rozwój korzeni. Wapń pełni też niezwykle ważną rolę w budowaniu ścian komórek roślinnych. Jego niedobory wiążą się z zamieraniem pąków, zniekształceniami liści i suchymi plamami zgorzelowymi na owocach, gorzką plamistością jabłek i suchą zgnilizną wierzchołków pomidora.
Magnez (Mg) - braki magnezu objawiają się chlorozą liści, ponieważ działa on jak aktywator enzymów odpowiedzialnych za oddychanie i fotosyntezę roślin. Dzięki magnezowi więc rośliny cieszą oczy intensywną zielenią. Jeśli chcemy zdiagnozować jego niedobór to sygnałem będzie żółknięcie starszych liści aż po czerwienienie miedzy nerwami, przy pozostawianiu zielonego koloru na młodych przyrostach.
Siarka (S) - wpływa głównie na przemiany i przyswajalność innych składników, brak siarki hamuje np. syntezę chlorofilu - chloroza zaczyna się od liści młodszych postępując ku starszym.
Mikroelementy pokarmowe
W znacznie mniejszych dawkach, choć nie mniej ważne dla prawidłowego rozwoju roślin są także mikroelementy, do których zaliczamy między innymi:
chlor (Cl) - jego niedobory zakłócają fotosyntezę i proces oddychania komórkowego,
żelazo (Fe) - przejawem jego braku są żółte przebarwienia liści i ich chloroza, widoczna zwłaszcza na młodych liściach. Przy dłuższych niedoborach żalaza dochodzi nawet do zahamowania wzrostu pędów. Objawy niedoboru żelaza są podobne jak w przypadku braku magnezu, z tą różnicą, że widoczne są na młodszych, górnych liściach, a w przypadku magnezu - na starszych i niższych.
miedź (Cu) - jej niedobory powodują zamieranie i choroby nowych przyrostów, np. wierzchołków zbóż czy pędów drzew owocowych i żółknięcie brzegów liści, przybieranie przez nie barwy niebiesko-zielonej, młodsze wręcz bieleją. Zaburzony zostaje turgor, czyli jędrność komórek.
bor (B) - odpowiada za prawidłowy transport węglowodanów i wykorzystania wapnia w budowaniu komórek rośliny. Braki boru wiążą się z szarobrązowymi plamami pomidora, pustymi korzeniami i suchą zgnilizną buraka, zamieraniem i kruszeniem się liści warzyw. Kwiaty roślin zamierają, to samo grozi wierzchołkom pędów, korzeniom i w efekcie brakiem owoców.
cynk (Zn) - jego niedobory przejawiają się przez żółknięcie liści pomiędzy nerwami i występowanie na nich czerwonawych plam. Liście rosną wyraźnie mniejsze, w przypadku jabłoni nazywa się to nawet “chorobą małych liści”. Na niedobór cynku wrażliwe są więc szczególnie rośliny i drzewa owocowe oraz winorośl.
mangan (Mn) - bierze udział w procesach związanych z oddychaniem, przyswajaniem azotu i fotosyntezą, jego niedobory wiążą się z chlorozą blaszek liści przy ciągle zielonych nerwach, a w skrajnej formie nekrotycznymi plamami i brunatnieniem liści. Brak manganu to także mniejsza odporność roślin na niższe temperatury. Mangan ważny jest szczególnie w rozwoju drzew owocowych, a także ziemniaków, fasoli, grochu i kapusty.
molibden (Mo) - bierze udział w przemianach azotu, dlatego jego braki prowadzą do deformacji pędu, hamowania rozwoju liści i chlorozy zwłaszcza młodszych z nich. Pomiędzy nerwami liści pojawiają się żółtawe plamki. Najbardziej potrzebują molibdenu fasole, groch czy kalafiory i kapusty.
nikiel (Ni) - choć w przyrodzie za sprawą uprzemysłowienia częściej dochodzi do nadmiaru niklu niż jego braków, do jednak niedobory niklu przyczyniają się do nadwyżkowej akumulacji mocznika w roślinach, co z kolei prowadzi do powstawania nekroz.
Poza wymienionymi wyżej makroelementami i mikroskładnikami pokarmowymi, w glebie i nawozach znajdują się także inne pierwiastki, które uznane są za korzystne dla roślin: sód, krzem, kobalt, glin i wanad.
Ze względu na tak dużą liczbę pierwiastków niezbędnych do prawidłowego rozwoju roślin oraz ich wzajemnej zależności (nadmiar jednego prowadzi do nieprzyswajania drugiego itp.) ważne jest niezwykle delikatne podejście do tematu nawożenia i uświadomienie sobie, jak duży wpływ ma ono na późniejsze plony.
